دستور جلسه: بررسی بازار صنعت آلومینیوم

دویست و نود و دومین جلسه شورای رقابت مورخ 1396/02/25 برگزار گردید. تصمیمات شورا به شرح ذیل است:

آلومینیوم یکی از فلزات اساسی است که بدلیل استفاده فراوان از انرژی در مناطقی که انرژی ارزان است مانند خاورمیانه تولید آن رشد فراوانی داشته است. بر اساس گزارش مرکز ملی رقابت گرچه هیچ کدام از کشورهای منطقه در میان تولیدکنندگان ماده خام آلومینیوم (بوکسیت) نیستند، لکن در سال 2015 کشور امارات با 34/2 میلیون تن، بحرین 960 هزار تن، عربستان سعودی با 740 هزار تن و قطر با 640 هزار تن از کشورهای برتر دنیا در تولید آلومینیوم هستند. علیرغم مزیت نسبی ایران در تامین انرژی ارزان و پایدار تولید ایران تنها 352 هزار تن بوده است.
تولید آلومینیوم در ایران با تمرکز بالا انجام می‌شود. در سال 1394 شرکت ایرالکو نزدیک به 181 هزار تن (%52 سهم بازار) و شرکت آلومینیوم المهدی با 170 هزار تن 48% سهم بازار را داشته‌‎اند.  لذا در این سال بر اساس تولیدات داخلی شاخص هرفیندال-هیرشمن 5000 بوده است که نشان از تمرکز بالا در این صنعت دارد. چنانچه میزان واردات (52 هزار تن) و صادرات (103 هزار تن) نیز لحاظ گردد و فرض شود که عمده صادرات از محصولات شرکت المهدی که در ازای تهاتر آلومینا و آلومینیوم بوده است. بازهم شدت تمرکز برابر با 4400 بدست می‌آید که هنوز بسیار متمرکز است. بنابراین گرچه واردات رخ داده است ولی تاثیر آن در کاهش درجه تمرکز بوده است.
بدیهی است زمانیکه شاخص تمرکز بر اساس کالا محاسبه شود، این شاخص افزایش می‌یابد. برای مثال عمده تولید المهدی-هرمزال که به صورت شمش است، شاخص تمرکز شمش آلومینیوم 5100 بدست می‌آید و با تولید 127 هزار تن شمش در ایرالکو در مقابل تولید زیر گروه‌های دیگر مانند بیلت تقریباً انحصاری و در اختیار ایرالکو است. این آمار نشان می‌دهد صنعت تولید شمش آلومینیوم می‌تواند یکی از مصادیق کالاهای انحصاری و مشمول تنظیم دستورالعمل قیمت باشد.

قیمت آلومینیوم معمولاً به صورت جهانی و بر اساس عرضه و تقاضا در بورس لندن با شاخص مرجع LME محاسبه می‌گردد. قیمت آلومینیوم در نقاط دیگر جهان بر اساسLME همراه با یکPREMIUM  محاسبه می‌گردد. معمولاً و بر اساس سوابق موجود تعیین دستورالعمل تنظیم قیمت با توافق شرکت‌های تولید کننده بالادست و نمایندگان سندیکای صنایع آلومینیوم به عنوان پایین دست و با نظارت نهادهای حاکمیتی مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت و زیر مجموعه این وزارتخانه صورت پذیرفته است. در آخرین دستورالعمل این کارگروه در شهریور 1395 فرمول زیر توافق شده است:
                                          05/1 *USD * (50+LME)
که LME متوسط قیمت فروش نقدی آلومینیوم خالص در بورس فلزات لندن طی هفته قبل و USD متوسط قیمت دلار آزاد در صرافیهای مجاز طی هفته قبل بر اساس اعلام روزنامه دنیای اقتصاد است. این فرمول مخصوصاً بخش 5% بالاتر از قیمت جهانی با برخی انتقادات مواجه شده است. در این راستا مرکز ملی رقابت با بررسی بازار از شورای رقابت درخواست تدوین دستورالعمل قیمت، مقدار و شرایط دسترسی نمود لکن بدلیل امکان واردات انواع آلومینیوم، ارتباط قیمت پایه آلومینیوم در ایران با قیمت جهانی و مهم‌تر از آن توافق شرکت‌های فروشنده و خریدار آلومینیوم در خصوص فرمول جدید، علیرغم درجه تمرکز بالا در بازار این کالا و قیمت انرژی پایین داخل کشور که یک جز اصلی تولید آلومینیوم است، شورای رقابت در این مقطع ضرورتی به استفاده از مجوز قانونی موضوع بند 5 ماده 58 قانون تشخیص نداد. شرکت ایمیدرو مکلف است به صورت سه ماه یکبار گزارش وضعیت بازار را به شورای رقابت ارائه کند. همچنین بر اساس آن مرکز ملی رقابت مکلف گردید هر سه ماه یکبار وضعیت بازار را رصد و به شورای رقابت گزارش لازم را ارائه کند. در صورت وقوع اخلال در رقابت بنا بر گزارش مرکز ملی رقابت و یا ایمیدرو و یا شکایت فعالین پایین‌دست بازار، شورای رقابت مجدداً به پرونده ورود و حسب مورد تصمیم مقتضی بعمل خواهد آورد.